Opis
Papież Innocenty IV w 1243 r. na terenach zajmowanych przez pogańskich Prusów erygował diecezję
warmińską. Pierwsza katedra nowo utworzonej diecezji została ufundowana w 1260 r. w Braniewie, lecz
po zniszczeniu miasta podczas powstania pruskiego
bp Henryk Fleming zdecydował o wystawieniu nowej
świątyni na ufortyfikowanym wzgórzu nad Zalewem
Wiślanym we Fromborku. Prawdopodobnie w 1278 r.
zbudowano w tym miejscu prowizoryczną drewnianą
katedrę. W latach 1329−1388 wzniesiono nową, murowaną, która w stanie niemal nienaruszonym przetrwała
do naszych czasów. Otoczono ją pierścieniem ceglanych
murów obronnych, do których w kolejnych wiekach
dobudowano kanonie, renesansowy pałac biskupi, barbakan, kapitularz oraz wieżę Radziejowskiego.
Katedra fromborska jest budowlą halową w stylu gotyckim, bez wieży, o długości 90 m, szerokości 22 m i wysokości ponad 16 m. Przykrywa ją jeden dach, na którym
umieszczono centralnie sygnaturkę, a w narożnikach
cztery ostrołukowe wieżyczki. W latach 1732−1735
do nawy południowej bp Krzysztof Szembek dobudował barokową kaplicę pw. Zbawiciela, przykrytą kopułą z latarnią. W architekturze katedry odnajdujemy
elementy budowlane zarówno lokalne, pruskie, jak
i flamandzkie oraz włoskie.
Zachowało się bardzo bogate historyczne wyposażenie katedry. Ołtarz główny w prezbiterium z połowy
XVIII w. zdobią obrazy Stefana Torellego ze sceną
Wniebowzięcia NMP i męczeństwa św. Andrzeja.
W prezbiterium znajdują się także gotyckie i rokokowe stalle kanonickie oraz niezwykle cenne malowane
epitafium kanonika warmińskiego Bartłomieja Boreschowa z 1426 r. W północnej nawie kościoła ustawiono
późnogotycki poliptyk wykonany w Toruniu w 1504 r.
na zamówienie bpa Łukasza Watzenrode. Przy filarach
znajduje się 16 marmurowych i drewnianych ołtarzy bocznych ufundowanych w XVII w. W 1684 r. katedra zyskała doskonałej klasy organy wykonane w gdańskiej firmie
Daniela Nitrowskiego, które współcześnie są wykorzystywane podczas corocznych letnich Międzynarodowych
Festiwali Muzyki Organowej. Na posadzce i na ścianach
katedry znajduje się 128 płyt nagrobnych i epitafiów biskupów warmińskich, kanoników i innych duchownych.
Od średniowiecza do 1945 r. przy katedrze rezydowali kanonicy Warmińskiej Kapituły Katedralnej. Największą sławę
zdobył kanonik Mikołaj Kopernik, który niemal nieprzerwanie przebywał i pracował na Wzgórzu Katedralnym od
1510 r. do swej śmierci w 1543 r. W tym miejscu astronom
opracował największe dzieło De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich), które zmieniło dotychczasowe pojmowanie wszechświata. Mikołaj Kopernik po śmierci spoczął w katedrze fromborskiej. Od 2004 r.
prowadzono badania zmierzające do ustalenia miejsca jego pochówku. Z dużym prawdopodobieństwem
odnaleziono wówczas fragmenty kości Kopernika, które 22 maja 2010 r. ponownie pogrzebano w bazylice
archikatedralnej. Na grobie astronoma w południowej
nawie świątyni ustawiono okazałe epitafium.
Papież Paweł VI w 1965 r. ustanowił katedrę fromborską bazyliką mniejszą, a w 1992 r. została wyniesiona do rangi archikatedry warmińskiej. 16 września
1994 r. obiekt wpisano na listę pomników historii.
Ks. prof. dr hab.
Wojciech Zawadzki
Awers
Rewers
Na rewersie monety znajduje się wizerunek bazyliki
archikatedralnej Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja
Apostoła we Fromborku.
|
